Süpermarket raflarında gördüğümüz işlenmiş gıdaların yanında, kullandığımız temizleyiciler ve kozmetik ürünlerinin içeriğindeki ana maddelerden biri, palmiye yağı.
Peki bu bitkisel yağ nasıl üretilir? Hangi gıdalar, gün içinde kullandığımız hangi ürünler palmiye yağı damgası taşır?
Palmiye yağı nedir?
Bir tür Palmiye ağacı olan 'Elaeis guineensis'in meyvelerinden üretilen palmiye yağı, dayanıklı ve ucuz olması nedeniyle günümüzün en çok kullanılan bitkisel yağlarının başında geliyor.
Uluslararası çevre kuruluşu Greenpeace, süpermarket raflarında gördüğümüz ambalajlı ürünlerin yarısının palmiye yağı içerdiğini söylüyor.
Çikolatalardan cipslere birçok işlenmiş gıdada palmiye yağı bulunuyor.
Dünyada yağ üretimi için en verimli bitki olduğu belirten bu palmiye türünün yüzde 90'ı Endonezya ve Malezya'daki ekili alanlarda üretiliyor.
Palmiye ağaçları, kökenleri Batı Afrika'ya dayansa da, yağış miktarı ve sıcaklığın yüksek olduğu Asya, Kuzey ve Güney Amerika'nın farklı bölgelerinde de yetişebiliyor.
Hangi besin ürünlerinin içinde var?
Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Doğayı Koruma Vakfı'na (WWF) göre bu yağ, gıdalar, temizleyiciler ve endüstriyel ürünlerin çoğunda kullanılıyor.
Yemeklik yağlar, margarinler, dondurma hazır yemek ve şekerlemeler gibi işlenmiş gıdaların çoğunda palmiye yağı kullanılıyor.
Çikolata, pizza hamuru, bisküvi ve kurabiyeler, paketlenmiş ekmek bu ürünlerden bazıları.
Ayrıca sıvı deterjan, sabun ve şampuanların çoğu, ruj, ağda ve cilalar, endüstriyel yağlayıcılar ve biyolojik yakıtların içeriğinde bu yağ bulunuyor.
Sağlığa zararlı mı?
Palmiye yağının kansere neden olduğu iddiası, sağlık endişelerinin başında geliyor.
Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu (EFSA) palmiye yağının 200 dereceden yüksek ısılarda rafine edilmesi halinde, diğer bitkisel yağlardan daha çok kanserojen madde ortaya çıkarttığını açıkladı.
Palmiye yağı, doğal kırmızı rengini değiştirmek ve kokudan arındırmak için yüksek ısılarda rafine ediliyor.
EFSA'nın yanında Dünya Sağlık Örgütü, BM Gıda ve Tarım Örgütü gibi kuruluşlar palmiye yağındaki GE olarak bilinen kanserojen maddenin arz ettiği tehlikeye dikkat çekmekle birlikte, palmiye yağının tüketilmemesi tavsiyesinde bulunmadı.
Öte yandan bazı araştırmacılar, yüksek doymuş yağ oranı nedeniyle kolestorol seviyesini artırarak, kalp krizi ve felç riskini artırdığını belirtiyor. Isıtılmış palmiye yağının kan basıncını yükselttiği ve yüksek tansiyona neden olduğu da ifade ediliyor.
Neden tekrar gündeme geldi?
EFSA'nın palmiye yağının diğer bitkisel yağlardan daha çok kanserojen madde ortaya çıkarttığı yönündeki açıklamasıyla, bu yağın başlıca kullanıcısı olan marka iddiaların merkezine taşındı.
Markanın, lezzetini ve uzun raf ömrünü büyük ölçüde palmiye yağına bağlı.
Markanın imalatçısı Ferrero ise, yağın güvenli olduğunun vurgulandığı bir reklam kampanyası başlattı. Ferrero, rafine etme işlemini 200 derecenin altında yaptığını savundu.
Konu, İtalya'nın en büyük marketler zinciri Coop'un kendi markalı ürünlerinde palmiye yağını kullanmayı yasaklamasından, Barilla'nın da palmiye yağını kullanmayacağını açıklamasından sonra, ülkede tartışılan bir konu haline geldi.
Türkiye'de tartışmalar ne durumda?
Dönemin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanın, palmiye yağının insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olduğu haberlerinin ardından yazılı bir açıklama yapma ihtiyacı duydu.
"Türkiye'de palm yağına ilişkin mevzuat, ulusal ve uluslararası bilimsel çalışmalar ve veriler ışığında hazırlanmıştır. Söz konusu mevzuatta palm yağının taşıması gereken fiziksel ve kimyasal özellikler yer alıyor. Bakanlığımızca bu konuda her türlü kontroller yapılmaktadır. Palm yağı bütün dünyada gıda sanayisinde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır"
Türk Gıda ve İçecek Sanayi Dernekleri Federasyonu (TGDF) ise, yaptıkları araştırmalar sonucunda risk içeren maddelerin gıda sanayinde kullanılan endüstriyel yağ üretiminde bulunmadığını, üretimin bu konuda "dünya standartlarının üzerinde" olduğunu söyledi.
Su, Şeker, Glikoz-fruktoz şurubu, Bitkisel yağ (Değişen miktarlarda hindistan cevizi, palm*), Yağsız süt tozu, Peynir altı suyu tozu, Süt proteini, Kıvam arttırıcılar (Guar gam, Keçiboynuzu gamı, Selüloz gam, Karragenan), Emülgatör (Yağ asitlerinin mono ve digliseritleri), Aroma vericiler.
Türkiye’de en çok satan dondurma markasının etiketindeki gerçekler işte böyle.
Dondurmayı çok severim.
Bu aralar dondurma yiyip hastalanan hastalarımın sayısının arttığını görüyorum. Ama ilginç olarak çocuklar boğaz ağrısı, soğuk yemeğe bağlı belirtiler yerine birçoğu ishal karın ağrısı gibi şikayetlerle geliyor.
Doğal dondurma süt ve mevsim meyvelerinden yapılır
Siz siz olun dondurmayı kutulu, kapalı ambalajlı cicili bicili etiketli olarak değil tanıdığınız güvendiğiniz bir dondurmacıdan alarak tüketin. Böylece başta kanser, erken hormonal değişikliklerden ve tansiyona bağlı kalp hastalıklarından uzak durunuz.
Afiyet olsun.
ÖZEL KEŞAN HASTANESİ ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI UZMANI DR. UĞUR ÖZDAĞLI